Van den Dungen kent de zorg goed; hij was Directeur-generaal curatieve zorg bij het ministerie van VWS en werkte daarvoor vijftien jaar op diverse plekken in de zorg. Zijn boodschap is urgent, maar niet nieuw: de stijgende zorgkosten moeten worden beteugeld. “We weten al lang dat dit een probleem is, maar het lukt maar niet om de kosten in de hand te houden. We lossen het voor twee of drie jaar op, maar niet structureel. De prognoses zijn nog steeds dat de zorg bijna gaat verdubbelen.” Zijn stelling: er is veel meer nodig dan een IZA. “De zorg moet zich echt anders organiseren.”

Herverdelingsvraagstuk
De studiegroep begrotingsruimte onderzoekt welke ruimte een komend kabinet heeft om geld uit te geven. Deze ruimte wordt voor het grootste deel bepaald door hoe we omgaan met de ruimte voor zorg, vertelt Van den Dungen. Hij toont een aantal grafieken waarin de stijgende zorgkosten worden geduid. “Mijn wake up call aan u is niet dat u dit weet, want u kent deze cijfers. Ik laat het zien om duidelijk te maken dat als we het uitgeven aan zorg, we het niet kunnen uitgeven aan iets anders dat ook nodig is in Nederland.” Met het IZA zet de sector een stap in de goede richting, maar in de praktijk blijkt veranderen heel lastig, merkt hij op. Hij refereert onder meer aan de rechtszaak rondom de concentratie van kinderhartchirurgie. “Iedereen in de sector zal over zijn eigen schaduw heen moeten stappen, om ervoor te zorgen dat we de zorg echt anders organiseren.”

Zelf keuzes maken
Als de sector niet zelf het initiatief neemt, dan moet wellicht het ministerie van Financiën ingrijpen: “En dat wil je niet, want wij hebben maar weinig instrumenten en die zijn altijd generiek. Zoals het verhogen van de eigen bijdrage of het eigen risico, en het schrappen van onderdelen in het basispakket. Het is veel beter als de zorg zelf keuzes maakt.” Een goed voorbeeld daarvan is de kraamzorg, zegt hij: “Zij hadden een helder verhaal in de media. Ze zeiden niet ‘we hebben te weinig mensen en de overheid moet iets doen’, maar ‘gegeven onze situatie moeten we het anders organiseren. We gaan de meeste kraamzorg bieden aan de mensen die het het hardst nodig hebben’. Ik vind dat een hoopvol voorbeeld van zelf keuzes maken, vanuit je professionaliteit.”

Pittige discussies
Debatleider Martijn de Greve vraagt de aanwezigen naar hun reactie op dit prikkelende betoog. David Jongen, voorzitter raad van bestuur Zuyderland, kan zich vinden in de oproep: “Ik loop in de praktijk echter tegen twee problemen aan. Dat als we zelf keuzes maken, we de lokale overheid en publieke opinie tegenover ons vinden. Het zou mooi zijn als u dit verhaal deelt met alle wethouders in Nederland. Ten tweede is een oplossing nodig voor het feit dat als we volume terugdringen, wat wij hebben gedaan, we in de problemen komen doordat onze kosten wel doorlopen.”

Van den Dungen: “Ik vertel dit verhaal aan de VNG, het helpt als jullie dit verhaal zelf vertellen aan jullie lokale bestuurders. En over het tweede probleem: ook verzekeraars zullen over hun eigen schaduw moeten stappen.” Dat gebeurt al, vertelt Roland Eising, directeur inkoop Zvw bij Zilveren Kruis: “Bijvoorbeeld bij Treant, dat een kleiner ziekenhuis is geworden. Dat zijn soms pittige discussies, maar we moeten dit samen doen en we gaan het samen doen.”

Volgende generaties
Van den Dungen spreekt in zijn betoog over het doorschuiven van het probleem van hoge zorgkosten naar volgende generaties, wat in feite tot nu toe is gebeurd. Melkert haalt een andere intergenerationele invalshoek aan: “Als studiegroep kijken jullie naar uitgaven en staatsschuld, maar niet naar de collectieve lastendruk. Terwijl dat ook een richting is, zeker als het gaat om zaken waarin je nu moet investeren voor toekomstige generaties. Zoals het klimaat.” Van den Dungen: “Het verhogen van de collectieve lasten is wel degelijk een overweging. Of we dat doen voor bijvoorbeeld het klimaat, dat is een politieke keuze. Maar het is zeer de vraag of het verhogen van de collectieve lasten een oplossing is voor de zorg. Want zelfs als het geld er is, is er geen personeel.”

Mantelzorgers
Uit het betoog van Van den Dungen  blijkt dat vooral de kosten in de ouderenzorg het hardste stijgen, ook het aandeel ouderenzorg in de curatieve sector. In de discussie die hierop volgt, gaat het over de inzet van mantelzorgers. Wolter Odding, lid raad van bestuur Tergooi MC: “We zouden deze groep meer kunnen inzetten. Maar accepteren we dan dat de kwaliteit van zorg minder wordt?” Van den Dungen waarschuwt: “We spelen in deze sector vaak snel de kaart dat iets ten koste gaat van de kwaliteit. Maar als jij als mantelzorger je ouder verzorgde en dat ook doet als die in een instelling komt, is die kwaliteit dan per se minder? De zorg wordt anders, dat wel. Pas op met de woorden die je gebruikt.” Marianne Acampo, lid raad van bestuur Flevoziekenhuis, besluit: “Laten we er vooral voor zorgen dat de mensen die nu in de zorg werken, dat blijven doen. Daarvoor zijn twee dingen nodig. Het nakomen van de OVA-afspraak door de overheid en Zorgverzekeraars conform het IZA en iets doen aan de vele ZZP’ers in de zorg.” Van den Dungen: “Afspraken uit het IZA moet je nakomen, dat lijkt mij helder. En over de aanpak van de uitwassen van ZZP: in de loop van volgend jaar gaan we strenger handhaven op schijnconstructies. En er komt wetgeving, maar dat is iets van de lange adem.”

"Iedereen in de sector zal over zijn eigen schaduw heen moeten stappen, om ervoor te zorgen dat we de zorg echt anders organiseren."