De klimaatcrisis is ook een gezondheidscrisis
Brakema vertelt over het moment dat voor haar een ommekeer was: haar werk in het vluchtelingenkamp op Samos. “Ik ben arts geworden omdat ik wil dat mensen op een menselijke manier kunnen leven. Daar was geen sprake van in dat vluchtelingenkamp. Ik realiseerde mij daar dat ik de wortels van het probleem wil aanpakken.” In 2020 waren er 20 miljoen klimaatvluchtelingen wereldwijd, vertelt ze. Door bijvoorbeeld overstromingen of droogte. Ook de oorlog in Syrië heeft daarmee te maken. Oogsten mislukten door de droogte jaar na jaar, mensen hadden niets te verliezen, dat was een voedingsbodem voor geweld. “Als we zo doorgaan, dan wordt het weer extremer en nemen deze problemen alleen maar toe. De Wereldbank heeft voorspeld dat er over dertig jaar wereldwijd 200 miljoen vluchtelingen zijn. Ik dacht: ik kan vluchtelingen helpen, maar ik kan ook het klimaatprobleem proberen terug te dringen.” Ze koos voor het laatste en spant zich sindsdien in voor duurzaamheid in de zorgsector.

Wat de zorgsector zelf kan doen
De Nederlandse zorgsector is verantwoordelijk voor 8% van alle CO2-uitstoot in Nederland. Het overgrote deel wordt veroorzaakt door de energie die wordt gebruikt voor de gebouwen, daarna komen de reisbewegingen van medewerkers en patiënten en daarna het medicijngebruik. Ook de afvalproductie is groot, zo levert een hartoperatie 27 kilo afval op. “Waarom gooien we na elke operatie het volledige matras weg en kiezen we niet voor een wasbaar laken?” Het is maar een klein voorbeeld dat ze noemt. Zo zijn er talloze groene acties te bedenken. De Milieuthermometer Zorgsector is een prachtig hulpmiddel om te helpen prioriteren. Verder moeten zorgverleners en verzekeraars bij de keuze van medicijnen naast effectiviteit en financiële kosten ook de milieukosten meewegen. En medewerkers die met het openbaar vervoer of de fiets komen, zouden een hogere kilometervergoeding kunnen krijgen dan medewerkers die met de auto komen, zoals bij het OLVG gebeurt. En wat te denken van vegetarische catering? De Noordwest Ziekenhuisgroep koos daarvoor, voorzitter raad van bestuur Stefan Kroese vertelt erover: “Iedereen eet vegetarisch en we kopen zoveel mogelijk regionaal in. Vlees kan wel, maar dat moeten mensen aangeven. Wat blijkt: 90% kiest vegetarisch. Het is ook echt lekker.” Kortom: ziekenhuizen kunnen heel veel zelf doen om hun vervuiling terug te dringen. Brakema: “Als arts kun je impact maken, als bestuurder nog meer.”

Groene Zorg Alliantie
Brakema bracht allerlei duurzame initiatieven samen in de Groene Zorg Alliantie. Het is een bottom-up netwerk van gelijkgestemden, die kennis uitwisselen en samen actie ondernemen om hun effectiviteit te vergroten. De alliantie bestaat uit meer dan 100 commissies en ‘green teams’, elk bestaande uit artsen, apothekers, verpleegkundigen of andere zorgprofessionals. Ze spannen zich allemaal in om hun vakgebied duurzamer te maken, zoals de Groene IC, de ‘CO2 assistent’ of de Groene Huisartsen. Het lukte ze om het ministerie van VWS te overtuigen om een commitment voor duurzame zorg te ondertekenen tijdens de COP26 klimaattop. Naast al deze initiatieven van onderop, gebeurt er ook iets top-down, vertelt ze. Zo is duurzaamheid opgenomen in de richtlijnen van de Nederlandse huisartsen en nam het Zorginstituut duurzaamheid op als kernwaarde in het kader Passende Zorg. “Het zijn allemaal mooie initiatieven, maar mijn zorgen zijn niet helemaal weg. We gaan niet hard genoeg, de CO2-uitstoot stijgt nog steeds, en de komende 10 jaar zijn volgens het IPCC-rapport bepalend,” zegt Brakema. Ze roept alle aanwezige zorgbestuurders dan ook op om zich nog meer in te spannen voor duurzaamheid.

"De Nederlandse zorg is verantwoordelijk voor 8% van alle CO2-uitstoot in Nederland..."