We bevinden ons in een Tussentijd, waar het oude niet meer functioneert maar het nieuwe niet geboren kan worden. Wat moeten we doen en welke koers kiezen we om daaruit te komen? Hoe zorgen we ervoor dat de transformatie van de zorg echt gaat lukken? Die vraag liep als een rode draad door de 15^e editie van het Ingendael Discours.

Ingendael Discours 2025: wegkomen uit de tussentijd.​​​

Ilusie van de maakbaarheid

Het IngendaelDiscours zoekt opnieuw de nuance, oplossingsrichtingen én gewetensvragen achter de ontwikkelingen in de zorg; hoe vertalen we woorden van urgentie naar concrete acties, hoe verhoudt het voortbestaan van de eigen organisatie zich tot de maatschappelijke opdracht die zorgbestuurders met elkaar verbindt; betaalbare, toegankelijke en kwalitatief goede zorg? En maakt ‘Artificial Intelligence’ dan een einde aan de tussentijd? Opent het de deur naar een radicaal andere invulling van gezondheidszorg en een uitweg uit het labyrint van administratieve lasten, knellende zorgcapaciteit en personeelstekorten?

Het duiden van de Tussentijd

Antonio Gramsci, een 19e eeuwse Italiaanse denker en politiek theoreticus, definieerde de Tussentijd als een tijdsgewricht waarin het oude is gestorven maar het nieuwe niet geboren kan worden. De kenmerken lijken van toepassing op de huidige tijd. Gabriel van den Brink, hoogleraar Wijsbegeerte aan het Centrum Ethos van de Vrije Universiteit, schetste de deelnemers aan het Ingendael Discours een weg uit deze tijd. Het is belangrijk dat je gezamenlijk het hogere doel bepaalt, zei hij: “Wat is het hogere doel in de zorg? Waartoe is een ziekenhuis op aarde? Ik definieer beschaving als een samenleving waarin macht, geld en moraal in evenwicht zijn. In Nederland praten we vooral over geld, een beetje over macht en zelden over moraal. Dat is verarming. We moeten opnieuw nadenken over waarden en doelen.” Op basis daarvan bepaal je de koers die je helpt om uit de Tussentijd te komen.

De zorg als motor van economische groei

In openhartige gesprekken en inspirerende lezingen kwamen nog meer interessante noties voorbij. Zo blijkt de zorg in Duitsland niet als kostenpost, maar als motor van economische groei te worden gezien. Uit een andere casus werd duidelijk dat je als ziekenhuizen kunt fuseren en toch je eigenheid kunt bewaren. In een meeslepend betoog over artificiële intelligentie nam techniekfilosoof Wietse Hage de aanwezigen mee in de razendsnelle ontwikkelingen van AI: “Technisch gezien vind ik het waanzinnig. Maar de filosoof in mij maakt zich zorgen.” Hij benadrukte het belang van een proactieve houding, zodat we gaan sturen op de inzet van deze technologie. “We moeten duidelijk krijgen wat we als mensen willen blijven doen. Ook als AI dat beter kan.”

We kijken terug op een boeiend Ingendael Discours 2025, waarin volop ruimte was voor inspiratie, dialoog en ook het ongemakkelijke gesprek niet werd geschuwd. De belangrijkste inzichten delen we binnenkort in een management summary.
Ik wil alle deelnemers hartelijk bedanken voor hun bijdrage. Op naar de 16^e editie!